ASTEASU • OBABA: ONGI ETORRIMUSKERRAREN BIDEA   |   EL CAMINO DEL LAGARTO   |   THE LIZARD TRAIL   |   LE SENTIER DU LÉZARD

ElizmendiEl barrio de la iglesia The church district Le quartier de l’église 

Muskerraren bideaEl camino del lagarto The Lizard Trail Le chemin du lézard

Eguna nola osatuPara completar la jornada What else can i do here? Pour terminer la journée

Sagarrak, txoriak, tximeletak, trikuak…Manzanas, pájaros, mariposas, erizos… Apples, birds, butterflies, hedgehogs… Pommes, oiseaux, papillons, hérissons...

Ahozko tradizioaLa tradición oral The Oral Tradition La tradition orale

Kokapen mapaMapa de situación Map Plan

IbilbideaEl recorrido The trail Le circuit

EuskaraLa lengua vasca the Basque Language La langue basque

Bernardo AtxagaBernardo Atxaga Bernardo Atxaga Bernardo Atxaga

ObabaEl territorio de Obaba Obaba Le territoire d'Obaba

ZerbitzuakServicios Services Services

EL CAMINO DEL LAGARTO Os damos la bienvenida a Muskerraren Bidea (“el camino del lagarto”), un agradable paseo de dos kilómetros que os permitirá conocer Asteasu y Obaba, los lugares de Bernardo Atxaga. Encontraréis la salida en el barrio alto de Asteasu, “Elizmendi”, junto a la escuela Pello Errota. A partir de ahí, serán los pequeños lagartos azules pintados en el suelo quienes guíen vuestros pasos.Con la ayuda de las explicaciones grabadas por el propio Bernardo Atxaga (a las que se accede a través de códigos QR que figuran en diversos paneles), os acercaréis a la casa rectoral en la que vivieron Juan Bautista Agirre y el general Lizarraga, así como a la casa natal de Antonio Arrue. También tendréis ocasión de conocer los lugares a los que se hace referencia en los pasajes más biográficos de las obras Bi Anai, Obabakoak, Lekuak, Nevadako egunak y Txoriak kolpeka. ¡Esperamos que disfrutéis del paseo!   

Ongi etorri Muskerraren bidea ibilaldira, bi kilometro inguruko paseo atseginera. Ezagutu itzazu barrutik Asteasu eta Obaba, Bernardo Atxagaren bi lekuak.Elizmendi auzoan dagoen Pello Errota eskolan aurkituko duzu abiapuntua, eta, handik aurrera, musker urdinek gidatuko dituzte zure pausoak.Bernardo Atxagaren ahotsean jaso ditugun azalpenak lagun dituzula (QR kodeen bidez entzungo dituzu horiek bideko paneletan), iritsi zaitez bisitan Juan Bautista Agirre eta Lizarraga jenerala bizi izan ziren etxera, edota Antonio Arrue jaio izan zenera. Eta entzun itzazu Bi Anai, Obabakoak, Lekuak, Nevadako egunak edo Txoriak kolpeka liburuetako pasarte biografikoenak.Izan dadila eder paseoa!

THE LIZARD TRAIL Welcome to Muskerraren bidea ('the Lizard Trail'), a pleasant 2-kilometre walk which will give you the opportunity to discover both Bernardo Atxaga's home town of Asteasu and his fictional world of Obaba.The starting point is located right beside Pello Errota school, in the district known as Elizmendi. From there, just follow the trail of little blue lizards painted on the ground.With the help of audio recordings of Bernardo Atxaga himself talking, you will visit the house in which Juan Bautista Agirre and General Lizarraga once lived, and will pass by the dwelling in which Antonio Arrue was born. You will also have the chance to hear readings of some of the most biographical extracts from the books Bi Anai, Obabakoak, Lekuak, Nevadako egunak and Txoriak kolpeka.We hope you enjoy your walk!   

ENTZUN AZALPENA BERNARDO ATXAGAREN  AHOTSEAN

LE SENTIER DU LÉZARD Bienvenue à Muskerraren Bidea, le «Chemin du Lézard», un agréable parcours de deux kilomètres qui vous permettra de découvrir Asteasu et Obaba, hauts lieux de Bernardo Atxaga.Le point de départ se trouve à Elizmendi, haut-quartier d’Asteasu, à côté de l’école Pello Errota. Ensuite, les petits lézards bleus peints sur le sol guideront vos pas.Grâce aux explications enregistrées par Atxaga lui-même (que l’on peut écouter en flashant les codes QR figurant sur plusieurs panneaux), vous découvrirez le presbytère où ont vécu Juan Bautista Agirre et le général Lizarraga, ainsi que la maison natale d'Antonio Arrue. Vous aurez aussi l’occasion de visiter les lieux évoqués dans les extraits les plus biographiques de Bi Anai, Obabakoak, Lekuak, Nevadako egunak et Txoriak kolpeka.Bonne balade !   

EL RECORRIDO THE TRAIL LE CIRCUIT

ABIAPUNTUA INICIO | START | DÉPART

mapa (pdf)

BUKAERA FINAL | FINISH | ARRIVÉE

Ahozko tradizioaBertsolaritzari buruzko gogoeta sakona eskaintzen digu Bernardo Atxagak paseoaren abiapuntuan.Pello Errota, Txirrita, Teodoro Hernandorena, Jose Ariztimuño "Aitzol", Lasarte, Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Amuriza, Azpillaga, Lopategi… Horra aipatzen dituen hainbat bertsolari: batzuk mundu zaharrekoak, mundu berrikoak beste zenbait.Bertsolarien zereginaz dihardu Atxagak, besteak beste: "zentsura sortzailea" zer den azaltzen du, gizarte tradizionaleko bertsolarien funtzioa satira eta zentsura morala direla ondorioztatzen.Mikela eta Lukasia Elizegi, Pello Errotaren alaba eta ilobari tarte berezia eskaintzen die idazleak bere azalpenetan.

EU

ES

EN

FR

“Garai hartan gauza guztiek zekiten hizketan: belarrak, sasiak,                             arbolek eta animaliek ere bai.  Bakar-bakarrik goroldioak ez omen zekien. Beste gauza                                   guztiak bildu ziren goroldioari hizketan irakatsi behar ziotela-ta,                            eta irakasten hasi zirenean denak mutututa gelditu omen ziren.                   Horregatik, geroztik gauza horiek denek ez dute gehiago                                hizketan egiten. Batzuek esaten dute oraindik ere ardiek eta belarrak hitz egiten dutela elkarrekin.  Ardiak larrera ateratzen direnean, belarrak esaten omen die: –Aurrera eta goxoago, aurrera eta goxoago...  Ardiak ibiltzen dira pixka batean batetik bestera, eta azkenean, «beeee, beeee...» eginez, bertan gelditzen dira. Beeee, beeee... horrek «bertan goxo, bertan goxo» esan nahi omen du”.

{ KONTU ZAHARRAK }Joxe Arratibel.La Gran Enciclopedia Vasca, 1980; Erein, 1995.

“(…) Ta andikan berrogei egunera, berrogeialdia bete zitzayon. Jesus! Ura edaten asi ta an zakurra ikusten zuala. Ta begiratu bat... Arrapatzen zuan guziari ozka asi omen zitzayen. Ordun jakin omen zuten zakur amorratua zala ura. Salutadorea ekarri zuten; Albizturkoa zan, gizon txiki-txiki bat, gure aitaren tamañakoa, bruxa urdin motx batekin ibiltzen zana. Gogoan daukat nolakoa zan. Arritzeko gauza da, bañan egi aundia alare: zazpi seme segiduan baldin badira, zazpigarrena salutadorea da; zakur amorratuen kontrako birtutea arek du”.

{ PELLO JOXEPE }

{ PELLO ERROTAREN BIZITZA } Antonio Zavala & Mikela Elizegi.Auspoa, 1963.

Pello Joxepe tabernan dala haurra jaio da Larraulen  etxera joan eta esan omen du: -Ez da neria izan ez beraren amak topa dezala haur horrek aita zein duen. Hau pena eta pesadunbria! Senarrak haurra ukatu  Pello Joxepe bihotz neria haur horrek aita zu zaitu haur horrentzako beste jaberik ezin nezake topatu. (…)

Ahozko tradizioaBertsolaritzari buruzko gogoeta sakona eskaintzen digu Bernardo Atxagak paseoaren abiapuntuan.Pello Errota, Txirrita, Teodoro Hernandorena, Jose Ariztimuño "Aitzol", Lasarte, Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Amuriza, Apillaga, Lopategi… Horra aipatzen dituen hainbat bertsolari: batzuk mundu zaharrekoak, mundu berrikoak beste zenbait.Bertsolarien zereginaz dihardu Atxagak, besteak beste: "zentsura sortzailea" zer den azaltzen du, gizarte tradizionaleko bertsolarien funtzioa satira eta zentsura morala direla ondorioztatzen.Mikela eta Lukasia Elizegi, Pello Errotaren alaba eta ilobari tarte berezia eskaintzen die idazleak bere azalpenetan.

Ahozko tradizioa – La tradición oralAl comienzo del paseo Bernardo Atxaga nos ofrece una reflexión acerca del  fenómeno de los improvisadores populares, los versolaris.Pello Errota, Txirrita, Teodoro Hernandorena, Jose Ariztimuño "Aitzol", Lasarte, Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Amuriza, Azpillaga, Lopategi… son los nombres de algunos de los personajes que el autor cita. Algunos de ellos pertenecieron a una sociedad tradicional; otros representan un contexto reciente, más moderno.Entre otras cuestiones, Atxaga hace referencia a la función de estos improvisadores en la sociedad tradicional: explica en qué consiste la "censura creadora", y llega a la conclusión de que su quehacer se centraba en la sátira y la censura moral.El escritor concede una atención especial a Mikela y Lukasia Elizegi, hija y sobrina, respectivamente, del famoso Pello Errota.

Ahozko tradizioa – The Oral TraditionAt the start of the trail, Bernardo Atxaga offers some fascinating insights into bertsolaritza, or the art of improvised Basque poetry.Pello Errota, Txirrita, Teodoro Hernandorena, Jose Ariztimuño ‘Aitzol’, Lasarte, Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Amuriza, Azpillaga, Lopategi… these are just a few of the Basque improvised poets, or bertsolaris, that the author mentions, some of which belong to a bygone era, while others are members of a more recent tradition.Atxaga talks, among other things, about the ‘creative censorship’ role played by bertsolaris in the past, coming to the conclusion that in traditional society, these poets’ main function was satire and moral censure.He also dedicates a special section to Mikela and Lukasia Elizegi, Pello Errota’s daughter and niece respectively.

Ahozko tradizioa – La tradition oralePour commencer la promenade, Bernardo Atxaga nous propose une réflexion sur le phénomène des improvisateurs populaires, les bertsolaris.Pello Errota, Txirrita, Teodoro Hernandorena, Jose Ariztimuño "Aitzol", Lasarte, Agirre, Joxe Lizaso, Lazkao Txiki, Amuriza, Azpillaga, Lopategi… voici quelques-uns des bertsolaris cités par l'écrivain. Certains d'entre eux sont issus de la société traditionnelle; d'autres représentent un courant plus actuel, plus moderne.Atxaga met notamment en avant le rôle de ces improvisateurs dans la société traditionnelle : il explique ce qu'est la “censure créatrice” et conclut que le travail des bertsolaris reposait sur la satire et la censure morale. L'écrivain accorde une attention toute particulière à Mikela et Lukasia Elizegi, fille et nièce du célèbre Pello Errota.

{ OBABAKOAK }Bernardo AtxagaHutchinson, Londres, 1992.

“Hortaz, zu Pedro Daguerre Azpilicueta zara, Axular goitizenez famatua egin zen erretorea! Euskarazko autoreetatik aitzindaria, buruzagia eta lehena! Ez dut damu orain zu irakurri izana. Zu zara nire maisua eta nire egilerik maitatuena. Lagun iezadazu, arren (…)”.

EuskaraHizkuntzaren gaia abiapuntu, beste zenbait ere lantzen ditu Bernardo Atxagak geldialdi honetan: bere haur garaiko "Erretotxe" etxearen biztanle izandakoak (Juan Bautista Agirre, Lizarraga jeneral karlista, Don Hipolito Usabiaga erretorea), Asteasuko elizak gordetzen dituen harribitxiak (XIV. mendeko bataio pontea, Antxietaren XVI. mendeko eskultura), "Ximon" izeneko gargola, Elizegi etxean garai batean izan zen liburutegi aberatsa, "Lizarra" eta "Agiñazpi" etxeetako harri-jasotzaileen arteko apustu dramatikoa, Antonio Arrue euskaltzale handiaren "Apalasagasti" jaiotetxea…

Euskara – La lengua vascaTomando como punto de partida el euskera, Bernardo Atxaga hace referencia a los ilustres personajes que vivieron en la casa rectoral, "Erretotxe" (Juan Bautista Agirre, el general carlista Lizarraga…), y a los tesoros artísticos que guarda la iglesia de Asteasu (una pila bautismal del siglo XIV y una escultura del siglo XVI firmada por Juan de Anchieta, especialmente). Habla también de la dramática apuesta que libraron los levantadores de piedras de los caseríos "Lizarra" y "Agiñazpi", y de la casa natal, "Apalasagasti", de Antonio Arrue, un gran defensor de la lengua vasca…

Euskara – the Basque LanguageAt this stop along the trail, Bernardo Atxaga uses the idea of language as a springboard to talk about a number of different topics, including the former inhabitants of the old presbytery (Juan Bautista Agirre, the Carlist General Lizarraga…). He also talks about the artistic treasures hidden inside Asteasu’s parish church (a 14th century baptismal font and a 16th century sculpture by Antxieta), a dramatic stone-lifting challenge and wager which pitted the inhabitants of the Lizarra and Agiñazpi farmhouses against each other and Apalasagasti House, the birthplace of the writer and staunch defender of the Basque language, Antonio Arrue…

Euskara – La langue basqueAvec l'euskara comme point de départ, Bernardo Atxaga fait ici référence aux personnages illustres qui ont vécu dans le presbytère “Erretotxe” (Juan Bautista Agirre, le général carliste Lizarraga), et aux trésors artistiques qu'abrite l'église de Asteasu (des fonts baptismaux du XIVe siècle et une statue du XVIe réalisée par Juan de Anchieta). Il évoque également le dramatique pari que se sont lancé les leveurs de pierre des fermes “Lizarra” et “Agiñazpi”, et “Apalasagasti”, la maison natale d'Antonio Arrue, grand défenseur de la langue basque...

{ Txoriak kolpeka, 2013 }

{ OBABATXUE } Bizkaiko lo-kanta.

Obaba"Obaba sortzeko orduan, Asteasu hartu nuen gogoan geografia fisikoaren aldetik. Herriko kanposantua dagoen gailurretik ikusten dena, hori da Obabako lurraldea".Bernardo Atxagak elkarrizketa batean esandako hitzak dira horiek, eta deskribatzen duten leku eder hori aukeratu zuen idazleak bere hildakoei gorazarre egiteko, bereziki Nevadako egunak liburuan amari eskainitako atal hunkigarrian, "Izaskun Eibarren dago". 

Andoniren koiotetxo aurpegia ikusi nuen ispilu erretrobisorean. Arreta handiz begiratzen zuen beherantz.  —Ibargai, Zerra, Albinone, Apreterone, Irazune, Erremintari, Seberone, Sutegi, Tximelane...  Gure jaioterriko etxeen izenak esaten ari zen. Goi hartatik, Eguberrietako belen batekoak ematen zuten.  —Etxetxo, Jostundegi, gure okindegia, Iharrone, Peñane, Sagastume, Añorga, Ilobate, Donbitorione, Pepane, Arbe, Bizkai, Goiko Ostatu, Motse, Erretotxe, eliza, Lizarra, Apalasagasti, Larre, Elkeita, kanposantua... asto bat! Egia zen. Asto bat zegoen kanposantuaren atzealdeko zelai batean belarra jaten.

Obabatxue obabatxue Obabatxue doian orduen Zaldi urdinen gainean Beste hainbeste mile gehiago Joango dire atzean...

Obaba"Obaba sortzeko orduan, Asteasu hartu nuen gogoan geografia fisikoaren aldetik. Herriko kanposantua dagoen gailurretik ikusten dena, hori da Obabako lurraldea."Bernardo Atxagak elkarrizketa batean esandako hitzak dira horiek, eta deskribatzen duten leku eder hori aukeratu zuen idazleak bere hildakoei gorazarre egiteko, bereziki Nevadako egunak liburuan amari eskainitako atal hunkigarrian, "Izaskun Eibarren dago". 

Obaba – El territorio de Obaba"A la hora de crear Obaba, partí de la geografía física de Asteasu. Lo que se divisa desde el cementerio del pueblo, eso es Obaba”. Son palabras extraídas de una entrevista a Bernardo Atxaga. Puede leerse una descripción del territorio y del propio cementerio en el emotivo capítulo final de la obra Nevadako egunak (“Días de Nevada”).

Obaba‘When creating the fictional town of Obaba, the physical geography of Asteasu served as my source of inspiration. The land of Obaba stretches as far as the eye can see from the town cemetery.’ These words were spoken by Bernardo Atxaga once during an interview, and the beautiful place they describe is the same place chosen by the author in the moving final chapter of the book Nevadako egunak ('Nevada Days').

Obaba – Le territoire d'Obaba“Pour créer Obaba, je me suis inspiré de la géographie physique d'Asteasu. Obaba, c'est ce que l'on aperçoit depuis le cimetière du village.” Ces propos sont extraits d'un entretien avec Bernardo Atxaga. La description du territoire et du cimetière apparaît dans l'émouvant dernier chapitre du livre Nevadako egunak (Jours du Nevada).

Elizako pontea.

ElizmendiOngi etorri Obabako lekurik ospetsuenera! Muskerraren pasadizoa gertatzen den eliz atariko harmailetan zaude, Montxo Armendariz-ek Obaba filmean irudikatu zituen haietan. 2015eko azaroaren 25ean "Muskerraren bidea" zabaldu zenetik, bisitariek bertan argazki bat ateratzeko ohitura hartu dute, Atxagaren haur garaiko beste hura gogoan. Asteasuko gaurko eskolan dabiltzan ikasleei ere hantxe atera zieten argazkia.Sortu ezazu zuk ere Obabako oroigarri bat… Baina egon zaitez adi, musker urdinik ez dadin zure burmuin goxoaren bila belarrian barrena abiatu!Argazkia atera ondoren, herriaren beheko aldera abiatzearekin batera, Obabako beste zenbait gai azalduko zaizkizu: Montevideoko osabaren etxeko tertulia literarioak, Ilobate baserriko zakur amorratua, Andazarrateko errepidea, "Portale" etxeko Pablo Sorozabal muskiari handiaren bizitza, harri-jasotzaileen gorabeherak…

Eskolako argazkia, Asteasu, c. 1959.

Elizmendi – El barrio de la iglesiaEstamos en el lugar central de Obaba. Aquí se encuentra la escalinata de la iglesia donde sucede el episodio del lagarto que figura en Obabakoak y que Montxo Armendariz reinterpretó en su película Obaba.Desde la inauguración de Muskerraren Bidea ("el camino del lagarto") el 25 de noviembre de 2015, quienes lo visitan han adquirido la costumbre de sacarse una foto en esta escalinata, con el fin de tener un recuerdo personal de Obaba. Una operación que se debe hacer con cierto cuidado… ¡no sea que algún lagarto ronde por allí con la aviesa intención de comerse el cerebro de los visitantes!En el camino a la parte baja del pueblo, seguiréis descubriendo referencias al universo de Obaba: las tertulias literarias en la casa solariega del tío de Montevideo, el perro rabioso del caserío "Ilobate", la carretera de Andazarrate, que une Asteasu con la costa, la vida del célebre músico Pablo Sorozabal, cuya familia procedía del caserío "Portale"…

Elizmendi – The church districtWelcome to the most famous place in Obaba. We are now standing by the steps at the entrance to the church where the lizard episode takes place in the book, and which also appears in Montxo Armendariz’s film Obaba.Since Muskerraren bidea (the Lizard Trail) was officially opened on 25 November 2015, visitors have taken to having their photographs taken on these very steps, in an attempt to create their own souvenir of Obaba. But be careful – you never know when a little blue lizard may scuttle into your ear in search of that delicious grey matter contained inside your head!As you head down towards the lower part of the town, you will discover other aspects of the world of Obaba, including the literary gatherings held by the Uncle from Montevideo, the rabid dog that once lived at Ilobate farmhouse, Andazarrate Road, the house called 'Portale', which belonged to the family of the celebrated musician Pablo Sorozabal…

Elizmendi – Le quartier de l’église Nous sommes au coeur même d'Obaba. Vous vous trouvez sur les marches de l'église où s'est déroulé l'épisode du lézard de Obabakoak, repris par Montxo Armendariz dans son film “Obaba”.Depuis l'inauguration de Muskerraren Bidea, le “Chemin du lézard”, le 25 novembre 2015, les visiteurs ont pris l'habitude de se prendre en photo sur ces marches, en souvenir d'Obaba... Mais il faut toujours rester attentifs, il ne faudrait pas qu'un lézard à l'affût ait la malencontreuse idée de s'en prendre au cerveau des visiteurs !En descendant vers le bas du village, vous continuerez à découvrir des références à l'univers d'Obaba: les réunions littéraires dans le manoir de l'oncle de Montevideo, le chien enragé de la ferme “Ilobate”, la route d'Andazarrate qui relie Asteasu à la côte, la vie du célèbre musicien Pablo Sorozabal, dont la famille était originaire de la ferme “Portale”...

Esnatu da trikua habi hosto lehorrez egindakoan,  eta dakizkien hitz guztiak ekartzen ditu gogora; gutxi gorabehera, aditzak barne, hogeita zazpi hitz. Eta gero pentsatzen du: Amaitu da negua, ni trikua naiz, bi zapelatz gora dabiltza hegaletan; Marraskilo, Zizare, Zomorro, Armiarma, Igel, Zein putzu edo zulotan ezkutatzen zarete? Hor dago erreka, Hau da nire erresuma, Goseak nago. Eta berriro dio: Hau da nire erresuma, Goseak nago (…)

{ XORIEN IHESA } Joseba Sarrionandia. «Xoriek 17» MIKEL LABOA. Elkar. 2005.

Sagarrak, txoriak, tximeletak, trikuak… Iritsi zara, lagun ibiltari hori, gizoniloek bisitatzen omen zuten iturri gordera… Hala nahi baduzu, eseri iturri aurreko plazatxo horretan eta egin hitz-aspertu bat. Bernardo Atxagak horixe bera egiten omen zuen lagun artistekin: Mikel Laboa kantariarekin, Jose Luis Zumeta eta Ricardo Toja pintoreekin…Atseden hartu ondoren, bidearen azken tarteari ekingo diozu orain: "Ibargai" baserria, Asteasuko zaharrenetarikoa, “Zerra”, arotzaren semearentzako leku zinez berezia, herriko plazako iturri alai eta biribila… Eta orain udaletxea den horren barruan, idazlea mutil koskorra zen garaiko eskola.

Zuen begiak, eta zuen etxeetako leihoak,  eta zuen eskuak zabaltzen dizkiezue.  Xoriak laudatu egiten dituzue,  lausengu lirikoak ere dedikatzen dizkiezue. Baina xoriak zuengandik beti ihes doaz.

Geldiro haziko zara mara-mara,  sagarrondo xume zipriztin ttotto,  doi-doi gizenduz sagarrondo ttipi,  hogei urtez gero egonen zara pottolo.  Zure abarrez txintxilikatuko dira  armiarmak, euritxuaren ttanttoak,  zure txuloetan gordeko kattagorriak,  kattagorri lapur buztan-haundiak (…)

Tximeleta haiek hegal egiten itsasoaren barren aldera, milaka tximeleta beilegi uhinen gainetik. Kostaldetik bereizi zirenlaino ttiki bat bezalaxe, baporeak atzean utziz galdu egin ziren. Tximeleta haiek hegal egiten itsasoaren ixiltasunerantz. Ez joan, ez joan, itsaso horretan pausalekurik ez da. Ez dago irlarik ez dago harkaitzik, itsasoan ez dago ur iluna besterik.

{ SAGARRONDO BATI SEHASKA KANTA } Ruper Ordorika & Bernardo Atxaga.  «Hautsi da anphora». 1980. { SEHASKA KANTA } Ane Aseginolaza & Bernardo Atxaga.  «Gorri isila» Miren Aranburu Ensemble. 2002.

Arratsa Asteasun. Egilea: Ricardo Toja.

{ TRIKUARENA } Ruper Ordorika & Bernardo Atxaga. «So´ik so» Nuevos Medios. 1995. { TRIKUARENA }Jabier Muguruza & Bernardo Atxaga.«Kitarra bat nintzen» Elkar. 1996.

{ TXIMELETA REGGAE } Jean Marie Ecay & Bernardo Atxaga. «Espaloian» Itoiz. 1985.

Sagarrak, txoriak, tximeletak, trikuak… Manzanas, pájaros, mariposas, erizos… Acercaos, amigas y amigos caminantes, al manantial del que bebían los duendes…Estáis en el lugar ideal para sentaros a descansar y charlar. Eso es precisamente lo que hacía Bernardo Atxaga con sus amigos artistas: el cantante Mikel Laboa, los pintores José Luis Zumeta y Ricardo Toja…Tras este breve descanso, ya estáis en el tramo final del recorrido. Podréis ver "Ibargai", uno de los caseríos más antiguos de Asteasu, la alegre fuente circular de la plaza, y el edificio del Ayuntamiento, en cuyo interior estaba la escuela de “los chicos mayores” del pueblo.

Sagarrak, txoriak, tximeletak, trikuak… Apples, birds, butterflies, hedgehogs… Dear travellers, you have reached the secret spring where imps are believed to have come to drink.If you like, why not sit for a while in the little square and enjoy a nice leisurely chat? This is exactly what Bernardo Atxaga used to do with his artist friends, the singer Mikel Laboa and the painters Jose Luis Zumeta and Ricardo Toja.When you are rested, you can continue on with the last part of the trail, which will take you past the Ibargai farmhouse, one of the oldest in the town, the charming circular fountain in the town square and the town hall, which was once the school where Atxaga spent his teenage years.

Sagarrak, txoriak, tximeletak, trikuak… Pommes, oiseaux, papillons, hérissons… Chers amis marcheurs, approchez-vous de la source où venaient boire les lutins...C'est l'endroit idéal pour faire une halte et bavarder tranquillement. C'est exactement ce que faisaient Bernardo Atxaga et ses amis artistes: le chanteur Mikel Laboa, les peintres José Luis Zumeta et Ricardo Toja...Après une courte pause, vous aborderez la dernière partie du chemin avec la ferme “Ibargai”, l'une des plus anciennes d'Asteasu, la charmante fontaine circulaire sur la place et à l'intérieur de l'Hôtel de Ville, l'ancienne école des “grands garçons” du village.

«Obaba izenak bi “b” dauzka, eta badu horrek bere garrantzia. Izan ere, “b” delakoa alfabetoaren lehen letra da, ez noski hiztegian, baina bai denboran, kronologikoki. Bera da gure ezpainetatik ateratzen den lehen soinua, hori entzuten diogu niniari jaio eta handik gutxira. Aurrena barreiduria izaten da, gero “b” soinu hori. Horregatik esaten da bebé gaztelaniaz, baby ingelesez, bambino italieraz, edota obabatxue euskal sehaska-kantetan. Bada, nik pentsatu nuen liburuan azaldu behar zuen munduak, nik haurtzaroan ezagututakoak, ez zuela izan espresiobiderik, ahotsik; errepresesentaziora “jaio gabe” zegoela.  Beraz, bi “b” eman nizkion mundu berriaren izenari».

Bernardo Atxaga Tranpazulo plazan du bideak helmuga. Bertan, Asteasuren iraganean apustuak izan zuen garrantziari keinu gisa, Mikel Valverderen eskultura baten ingurukoak aipatzen ditu Atxagak.Azken hausnarketa, berriz, idazlearen sorterriari buruzkoa da.Aipamenok paseoaz gozatzen lagunduko zizutelakoan, berriz arte, Asteasu–Obabako bisitari! Eskerrik asko!

{ Lekuak, 2005. }

“Espazioan jiraka dabilen planeta honetan, Asteasu, Albiztur, Zizurkil eta beste hainbat herri pausatzen diren lekuan munduratzea suertatu zitzaidan niri 1951n, Hernio mendiaren inguruetan.  Garai hartako kazetariak, kostalderako bidean handik pasatzen zirenak edota, maizago, kirol gertakariren baten kariaz haraino hurbildutakoak, “Gipuzkoa ahaztuaz” mintzo ziren beren kroniketan. Hainbat urteren buruan, leku hura oroimenean jiraka hasi zitzaidanean, beste izen bat eman nion nik: Obaba”.

{ Bernardo Atxagak elkarrizketa batean adierazia }

Bernardo Atxaga En un guiño a la importancia que el mundo de las apuestas tuvo en Asteasu, el camino del lagarto acaba en la plaza Tranpazulo ("rincón de las trampas"), junto al monumento creado por el ilustrador Mikel Valverde.La última reflexión del escritor está dedicada a su pueblo natal.¡Gracias por vuestra visita a Asteasu–Obaba!

Bernardo Atxaga The trail ends in Tranpazulo Square. Here, in recognition of the important role played by challenges and bets in Asteasu’s history, Atxaga uses the sculpture by Mikel Valverde, which stands in the square, as the starting point for a number of amusing anecdotes and thoughtful insights.His last comments, however, are about his home town.Thank you for visiting Asteasu–Obaba!

Bernardo Atxaga Clin d'oeil à la grande tradition des paris à Asteasu, le Chemin du Lézard aboutit à la place Tranpazulo (“le coin des tricheurs”), tout près du monument réalisé par l'illustrateur Mikel Valverde.La dernière réflexion de l'écrivain est dédiée à son village natal.Merci de votre visite à Asteasu-Obaba!

Zerbitzuak                 SERVICIOS | SERVICES | SERVICES

JANARI DENDAK | TIENDAS DE ALIMENTACIÓN | FOOD SHOPS | MAGASINS D'ALIMENTATION Coviran Asteasu943 69 11 04 Jauregi janari-denda 943 69 08 28 • itziarjauregi@yahoo.es Javier Iraola harategia. Urdaitegia 943 69 19 32 • miraolartola@gmail.com Joxe Mari Beldarrain harategia943 691 918 Ogi Zuri okindegia943 69 18 96  Saskagoin Kooperatiba. Elkarte Txikia. Gaztandegia615 29 66 13 • saskagoin@gmail.com DENDAK | TIENDAS | SHOPS | MAGASINSMattin liburudenda. Estankoa. Goxokiak. Opariak943 69 47 00 • 646 62 16 90 • elisabetescribano@gmail.com FARMAZIA | FARMACIA | CHEMIST | PHARMACIEFarmazia943 69 00 88  TABERNAK | KAFETEGIAK | BARS–CAFES | BARS-CAFÉTÉRIASArgia taberna943 69 31 15 Kabela kafetegia. Okindegia. Gozotegia943 69 64 05 JATETXEAK-SAGARDOTEGIAK  |  RESTAURANTES-SIDRERÍAS  |  RESTAURANTS–CIDER  |  HOUSES RESTAURANTS-CIDRERIESIturriondo jatetxea943 69 13 31 • www.iturriondo.com • joniturri70@hotmail.com Izurtzu jatetxea943 69 45 16 • www.asadorizurtzu.com Patxine jatetxea943 69 10 25 • Patxine-jatetxea.blogspot.com • patxinejatetxea@hotmail.com Sarasola sagardotegia943 69 02 83 • www.sarasolasagardotegiaasteasu.com OSTATUAK | ALOJAMIENTOS | ACCOMMODATION | HÉBERGEMENTS Otardi aterpe turistikoa663 04 82 75 • otabardibaserria@gmail.com Saskarate (nekazalturismoa)943 69 04 46 • 679 80 83 73 • www.nekatur.net/saskarate • saskarate@hotmail.com Ugarte (nekazalturismoa)943 69 27 22 • www.nekatur.net/ugarte Zumargain landetxea 671 33 41 01 • www.zumargain.com • info@zumargain.com

Eguna nola osatu

ASTEASUN | EN ASTEASU | IN ASTEASU | À ASTEASU• Udal igerilekua, ekainetik irailera  • Piscina municipal, de junio a septiembre • Municipal swimming pool, open from June to September • Piscine municipale, ouverte de juin à septembre • Bidegorria: 4 km Asteasu-Villabona• Bidegorri: 4 km Asteasu-Villabona • Cycle track: 4 km Asteasu–Villabona • Piste cyclable: 4km Asteasu–Villabona • Frontoia eta rokodromoa• Frontón y rocódromo • Pelota court and climbing wall • Fronton et mur d’escalade • Hernio-Gatzume KBE (Kontserbazio Bereziko Eremua)• Hernio-Gatzume ZEC (Zona Especial de Conservación)  • Hernio–Gatzume ZEC (Special Area of Conservation) • Hernio–Gatzume ZEC (Zone Spéciale de Conservation) HERRIKO JAIAK | FIESTAS | HERRIKO JAIAK | FESTIVALS• Jai nagusiak, sanpedroak (ekainaren 29an)• Fiestas patronales, san Pedro (29 de junio) • Local patron saint’s day festival. Saint Peter’s Day (29 June) • Fêtes patronales, San Pedro (29 juin) • Ganadu eta artisau jaia (irailean)• Feria ganadera y artesana en septiembre • Agriculture and craft fair in September • Foire aux bestiaux et marché artisanal en septembre INGURUAN | EN EL ENTORNO | NEARBY | DANS LES ENVIRONS• Etnografia museoa Larraulen• Museo etnográfico en Larraul • Larraul ethnographic museum, • Musée ethnographique de Larraul www.larraulgoekomuseoa.com • Fagus Alkiza, Hernio-Gatzume interpretazio zentrua• Fagus Alkiza, centro de interpretación Hernio-Gatzume • Fagus Alkiza, Hernio–Gatzume visitors’ centre, • Fagus Alkiza, centre d'interprétation Hernio–Gatzume www.fagus-alkiza.com • Urmara museoa Alkizan, Koldobika Jauregi• Museo Urmara en Alkiza, Koldobika Jauregi • Urmara Museum in Koldobika Palace, Alkiza • Musée Urmara d'Alkiza, Koldobika Jauregi www.urmara.com

PARA COMPLETAR LA JORNADAWHAT ELSE CAN I DO HERE?POUR TERMINER LA JOURNÉE

Kokapen mapa                  MAPA DE SITUACIÓN | MAP | PLAN